ทุกเรื่องที่คุณต้องรู้เกี่ยวกับ ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี

การทำงานกับสารเคมี ไม่ว่าจะในห้องปฏิบัติการวิจัย โรงงานผลิต หรือในครัวเรือน ก็จำเป็นต้องตระหนักรู้และระมัดระวังต่ออันตรายที่อาจเกิดขึ้น ตั้งแต่การสัมผัสกรดจนทำให้เกิดแผลไหม้ไปจนถึงการสูดดมเพียงนิดเดียวก็สามารถก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพในระยะยาวได้

ดังนั้น ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมีเป็นสิ่งสำคัญที่สุด

ทำความเข้าใจคุณสมบัติและความเสี่ยงทางเคมี

สารเคมีทุกชนิดมีคุณสมบัติและความเสี่ยงที่ไม่เหมือนกัน ถ้าเกิดว่าสามารถทำความเข้าใจกับสิ่งเหล่านี้ได้แล้วล่ะก็ก็จะสามารถป้องกันตัวเองและเพิ่มความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี ได้มากยิ่งขึ้น โดยคุณสามารถตรวจสอบได้จากข้อมูลเหล่านี้

• เอกสารข้อมูลความปลอดภัยของวัสดุ (MSDS: Material Safety Data Sheet) : ควรตรวจสอบ MSDS สำหรับสารเคมีทุกชนิดก่อนสัมผัสหรือใช้งานเสมอ เอกสารนี้ให้ข้อมูลด้านความปลอดภัยและอันตรายที่สำคัญมากๆ
• สัญลักษณ์อันตราย : จดจำสัญลักษณ์บนภาชนะบรรจุสารเคมีซึ่งระบุถึงลักษณะของอันตรายทางเคมี (เช่น ไวไฟ เป็นพิษ หรือกัดกร่อน)

จัดเก็บสารเคมีให้เหมาะสม

การจัดเก็บสารเคมีอย่างปลอดภัยสามารถป้องกันอุบัติเหตุและรักษาความสมบูรณ์ของสารเคมีได้

• ตู้เก็บสารไวไฟ : สำหรับสารเคมีที่มีจุดวาบไฟต่ำ ให้ใช้ตู้เก็บสารที่มีคุณสมบัติทนไฟ
• เก็บไว้ในที่เย็นและแห้ง : สารเคมีส่วนใหญ่ควรเก็บไว้ในที่แห้งและเย็น ห่างจากแสงแดดโดยตรง
• เก็บสารอันตรายให้ห่างจากกัน : สารเคมีบางชนิดหากผสมกันเพียงแค่นิดเดียวก็สามารถก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงได้

การใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE)

PPE ถือเป็นสิ่งที่สำคัญมากในการทำงานกับสารเคมี และเป็นส่วนประกอบสำคัญของ ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี เพราะช่วยป้องกันอุบัติเหตุร้ายแรงที่อาจจะเกิดขึ้นกับผู้ปฏิบัติงานได้ 

• แว่นตานิรภัย : ปกป้องดวงตาจากสารเคมีที่อาจจะกระเด็นโดน 
• ถุงมือกันสารเคมี :ถุงมือแต่ละชนิดให้ความทนทานต่อสารเคมีต่างกัน โปรดดูคำแนะนำใน MSDS
• เสื้อกาวน์สำหรับห้องแล็บและผ้ากันเปื้อน : ช่วยป้องกันสารเคมีหกใส่

จัดเตรียมมาตรการสำหรับเหตุฉุกเฉิน

ไม่ว่าจะมีการป้องกันที่เข้มงวดแค่ไหน แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าอันตรายก็มีโอกาสเกิดขึ้นได้เสมอ ดังนั้น มาตรการสำหรับเหตุฉุกเฉินจึงถือว่าสำคัญมาก

• สถานีล้างตา : สถานีล้างตา คือ ชุดติดตั้งที่พนักงานสามารถใช้ล้างตาแบบฉุกเฉินได้ ประกอบด้วยน้ำยาล้างตา น้ำประปา ควรติดตั้งไว้ใกล้สถานที่ทำงานให้ได้มากที่สุด และจะต้องสามารถเข้าถึงได้ง่าย
• ฝักบัวฉุกเฉิน : ในกรณีที่สารเคมีสัมผัสผิวหนังอย่างรุนแรง สิ่งเหล่านี้สามารถทำให้พนักงานตัวเปียกและฆ่าเชื้อได้อย่างรวดเร็ว หากพบว่ามีอาการข้างเคียงตามมาหรือมีแผลไหม้ควรรีบพบแพทย์
• ชุดอุปกรณ์การรั่วไหล : เตรียมชุดอุปกรณ์เฉพาะทางสำหรับประเภทของสารเคมี (เช่น กรด ตัวทำละลาย) ให้พร้อมและฝึกอบรมพนักงานให้สามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัย

วิธีการจำกัดอันตรายทางสารเคมี

หากการทิ้งสารเคมีนั้นเป็นไปแบบผิดๆ หรือไม่ทิ้งตามมาตรการที่ควรจะเป็น นอกจากจะส่งผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมแล้วก็อาจจะก่อให้เกิดอันตรายได้อีกด้วย เช่น สารเคมีรั่วไหลลงสู่สาธารณะ หรือการสัมผัสสารเคมีของบุคคลภายนอก

• ภาชนะบรรจุขยะเคมี : ใช้ภาชนะที่ออกแบบมาสำหรับขยะเคมีและมีฉลากติดตั้งให้ถูกต้อง
• การกำจัดของเสียอันตราย : จ้างบริษัทกำจัดของเสียอันตรายที่ได้รับใบอนุญาตให้กำจัดเท่านั้น 
• ห้ามทิ้งลงในท่อระบายน้ำ : ห้ามเทสารเคมีลงในอ่างล้างจานเว้นแต่จะเป็นสารเคมีที่ระบุว่าสามารถทิ้งได้

ใช้สารเคมีเท่าที่จำเป็นเท่านั้น

สารเคมีเป็นสิ่งที่อันตรายในทุกๆ ด้าน แม้ว่าจะป้องกันดีแค่ไหนความอันตรายก็ยังคงอยู่ ดังนั้น หากเป็นไปได้ก็ควรหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมี และปฏิบัติตามคำแนะนำเหล่านี้

• หาสารเคมีทดแทน : หากเป็นไปได้ ให้ใช้สารเคมีอันตรายน้อยกว่าที่สามารถใช้งานได้เช่นเดียวกัน เช่น ใช้สารที่ผลิตจากสารสกัดธรรมชาติ
• จำกัดปริมาณ : สั่งซื้อและใช้ปริมาณสารเคมีที่จำเป็นเท่านั้น ไม่ควรสั่งเผื่อเพราะอาจจะเกิดสารตกค้างและยุ่งยากในการกำจัด

สุดท้ายนี้ ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมี ก็คือสิ่งที่มองข้ามไม่ได้ หากพบว่าองค์กรของคุณไม่สามารถจัดการกับสารอันตรายเหล่านั้นได้ควรเรียกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมาจัดการเพื่อหลีกเลี่ยงอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้น